Meherkii Qaaradaha.
Somali way kala tagtay oo kala tafaraaruqday,way kala luntay oo kala leeleeshay, oo sidii Ido weere helay iniba jiho u caymaday oo u carartay.
Nin waliba wuxuu afka saaray halkay ula eekoonatay, carro edegna inta ina Aadame ku nool yahay firxadkeedi wuu gaadhay oo ay ku gabal dhacsatay.
Hibo waxay ka mid tahay barbaartaas qaran jabk la kacday, waxay nolol biday Yurub iyo imaanshaheeda.
Safar dheer oo silic usoo dhamaadayse nabaqd qab timi oo rubaddu ma dhaafin waxayse goob joog u ahayd tiro aanay hadda sixi karin oo horteeda ku naf baxday,intii ay ku jirtay safarkii waalida iyo miyir qabka u dhexeeyay dhibkii ay soo mudatay  cidi ma weydiiso iyana kama sheekayso, markase ay kaliyaysato waxa maskaxdeedu dib usoo celisaa kun iyo kumanaan dhacdo oo ay safarkaas ka kasbatay, oo idilkood xanuun ku abuura, waxayse xasuusteedu la miyir doorsoontaa marka ay xasuusato mar iyo marar badan oo ay hantideedi qofeed lumisay, markaasay hiiftaa oo habaartaa ina rag, mar kale waxay nacdashaa oo nacdaa safar iyo wixii gala, waxayse ku laab qabowdaa marka ay aragto kumanyaal dhigeed ah oo sahaydii safarkaasi u noqotay carruur aan cid lahayn, iyaduse waa Hibo oo kaliya.
Hibo 10 sano ayay soo mooganayd hoygii iyo halkii ay ku hanaqaaday, mase tirsato sacadah shaqada wax ka badan  oo waayaha adduun ayaan u saamixin inay tiriso maalmo iyo sanado toona.
Caawa xaalku wuu ka duwan yahay sidii hore, haddii kali ahanshaha waxa qudha ee ay ku xasuusataa ahaa safarkii dhimashada, habeenkan kuma jiro xusuusteeda, waxa maskaxdeedu soo tirisay inta wiilal iyo hablo ah ee ay mar wada kacaameen, wiilal maalmo badan iyo habeeno badan u dan sheegtay iyana ay been ku maaweelisay.kuwo iyada lafteedu ay la haysay oo waayuhu kala heeray.
Muna iyadoo la guursaday maqashay, maadse maqal qofka guursaday, ma Xasan oo berigii ay wada sheekaysan jireenbaa, mooyi.
Iyada Sahra inay carabta u tacabirtay warkeeda laguu sheeg, inayse qoys iyo qormo dhisatay war uma haysid, laakiin way qofnimo wanaagsnayd oo kolay cid waayi mayso, intaas iyo in  badan oo kale ayay ka fikirtay oo ka fikirtay.
mar iyo lababa waxay maskaxdeeda ka baadhay inta wiil kufkeed ah ee ay dalkii kaga timi, wiilkii ay ilmaabtiga ahayeen ayay ka fikirtay, malaha haddaad isaga arrin u bandhigi lahayd kaamuu diideen, aad ayuuse kaaga yaraa oo Qadan oo 3 carruur ahi u dhexeeyeen ayaad habeen iyo maalin kala dhalateen. Halkan aad joogto lafteeda hebel marar badan ayuu si waayeelnimo kula hadlay mooyi badanaa oo barako daranaa.
Mukhtaar eheladiisa oo ay Hibo wada degen yihiin gaar ahaan Nura oo Mukhtaar Habro wadaag ay yihiin ayaa bilowgii samaysay xidhidhka ay Hibo inta badan ka cago jiiday ee ay Mukhtaar wadaagan, isaguse xogta uu Nuura ka helay waxay dareen qoto fog ku beertay ruuxdiisa, mar iyo lababa ma qarsan dareenka u Hibo u abo waxaase uu la kulmay diidmo kaga yimi xaga Hibo.
Habeenkaasi Hibo wuxuu u ahaa mid maskaxdeedu ay wax badan is weydiisay, ugu danbaynse waxay talo ku gunuday in ay aqbasho dalabkii Mukhtaar ee ahaa inay qoys wada yagleelaan, oo ay mar iyo lababa hore uga  dhego adaygtay,caawase waxay qaadatay go'aankaas oo aanay habeena ku fikirn, waxayna ku ducaysatay Ilaahow aan waaga waraabe cunin.
Goor hore ayay subaxnimadii hurdada ka kacday, daal iyo tacab badan oo ay fikirkii iyo hurdo la'aantii xalay ka qaaday ayaa jidhkeeda ka muuqday,waxay qabsatay Telephone ka oo ay la hadashay Mukhtaar oo Canada degen, isna inkastoo bilowgii kumanaan su'aalood oo aanu jawaab u hayni maskaxdiisa sida  daadka ugu soo burqadeen hadana haye iyo hawraarsan ku qaabil.
Sidaas ayay dalkii kula soo hadleen, oo meherkii 3d qaaradood (Yurub, America & Africa) ku dhacay,kana dhacay  madal loo dhan yahay oo lamanaha is calmadayna ka maqan yihiin.
Hibo halkaas iyo Yurub ayay degen tahay welise ma hayso waraaqihii ay ku socdaali lahayd, Mukhtaar isna Canada ayuu degen yahay sharciga uu haystaase ma gaadhsiisna heer uu ku socdaali karo,halkaas ayaa dalkiina ay wada degen yihiin laba qoys oo xidida, dhismihii qoyskuna weli waa kala dhantaalan yahay ogaalkayna intii meherkaas ka danbaysay waa muddo mid iyo laba carruur ahba laga dhalo.

Ahmed Abdillahi Hussein (guraaye)

DEGMO (Curiye: Axmed C/llaahi Xusseen)

DEGMO (Curiye: Axmed C/llaahi  Xusseen)

Maansada degmo waxay soo baxday  dhawaan,  waxaana  curiyey Hal-abuur Axmed C/llaahi xuseen. waxayna ka ifafaalle iyo aragti bixinayaa waayaha iyo waagga taagan   sidoo kale waxay tilmaamaysaa kana digaysaa,siyaasiga danaystaha ah,ee l eh tilmaamaha ama  sifooyinka , kursi  jacaylka,  maamul xumada ,xil gudasho la aanta,  cadaalad darada, eexda,qabyaalada iyo quudhsiga  ina  ragaadiyey.waxayna inagu tusalaynaysaa isla mar ahaantaana ina  xasuusinaysaa dhacdooyin  iyo taarikho  tagay oo waayo aragnimadooda lahaa,waxayna ku bilaabmaysaa sidan:

Aqooneey Dadaalkaa

Cilmiyoow Daryeelkaa

Garashooy damiirkaa

Dulmiyoow ka hadalkaa

Runeey daafacadaa

Beeney ka digidaa

Danta Guud Tilmaanteed

Taariikhda Dunidani

Iyadaa is duubtee

Kolba bayd in laga dayo

Waa Faral dusheenaa

Waxaan  uga dan leeyahay

Dura iyo ilaa shalay

Intay dunidu joogtee

Dadku uu ku noolaa

Waligeed dagaaliyo

Dirirbaa ka socotoo

Dulmigoo kibraayiyo

Xaqa oo difaacaa

Dagaal ba’an dhexyaalo

Marka uu diciifee

Rabbi uu duleeye

Maalmo uu dulmigu jabo

Duniduna nasiimiyo

Farxad ay dareentee

Xaqa loo dabaal dago

Midkaloo dardaranbaa

Daabcad soo afaystoo

Diintiyo xaqaba naca.

Waxaan  uga dan leeyahay

Degmadaan ku noolahay

Waxan la isku dilayaa

Marna la isu durayaa

Danyar hiil u gala iyo

Danta qaranka maahee

Ninba doobigiisuu

Xeedhada daboolka la’

Darso uu is leeyahay

Anna waan ka damanahay

Dabinada la qooloo

Markaan soo duljoogsado

Degdeg iila kacayaa.

Waxaan uga dan leeyahay

Duqda geela ugu weyn

Markii ay durduri tidhi

Aarrankuna ku dayashada

Inuu  Fadal ku sii  daro

Dabci weeye laga filo.

Marna geela kaa dida.

Neefka ugu da’weynoo

Hogaan loogu duubaa

Isagaa dariiqiyo

Dhabihii ku soo duwa.

Waxaan uga dan leeyahay

Duudka nabar igaga yaal

Kaan dawee idhaahdaa

Dabiib aan ka hela iyo

Dhaymo hay danbeeyee

Intuu iga  damqaabaan

Darajada ku siiyaa.

Isagoo I diir neceb

Anna waan u diranahay

Waliba waan daryeelaa.

Mililkana Dushiisaan

Hadba Daawo Mariyaa

Doogna Waan u halis ahay

Waxaan uga dan leeyahay.

Qulux lagu didshaabaa

Adhi loogu daw galay

Anna doorna kama koro

Daasad lay garaaciyo

Durbaan uu nin kale tumay.

Iyo qolo ku dirirkeed.

Mid dabkuu shidaabaan

Kaan dami idhaahdaa

Isna gaas ku darayaa

Isagoo danbiga falay

Garsoorbaan u doontaa

Maragna waan u daystaa

Waxaan  uga danleeyahay

Dirsooc iyo xumaantii

Duudsiga gabooyaaha

Nabsi ruuxa Dararshaa

Haba Durugsanaatee

Markuu doobi buuxsado

Inuu daato waw halis

Waxaan uga dan leeyahay

Hadba waxaan difaaca

Kii dabada joogoo

Markuu Dayrka dhaafee

Ku Dangiigsadaabuu

Kii aan mar hore diray

Inuu dhaamo daayoo

Isna igu durduriyaa

Waxaan uga Dan leeyahay

Dirka aan u magan ahay

Darsigay yaqaanaan

Kala dilsita weeye

Sida qaranka loo dumo

Damiinbay  ka yiinoo

Waligood ma daalacan.

Isku duubni wadareed

Dirsoocbay  ka jecel yiin.

Daawaa u xidhan hore

Xidida u daadsani

Dhusinkay u diranyiin

Dirku wa walaalee

Haku daganin ereygaan

Dibnaha meel ka sii jirin.

Waxaan uga dan leeyahay.

Wixii Duurka loo galay

Ee geesi loo dilay

Ma ahayn dadkaygoow

Hebel oo dantii raba

Dal in loo burburiyee

Bal damiirka qiimee

Waxaan uga danleeyahy

Dibiyada hirdamayaa

Hadday damasha jiidhan

Ama Dalaga gooyaan

Dib in looga waabshaa

Waa Dariiqa kuu furan

Adna Dawlad nimadiyo

Qabiil laysku daaba

Waa Sida Dureemada

Ama duurka geedaha

Iyo taraq la daaree

Ma u kala dadaalnaa

Waxaan uga danleeyahay

Cadli bayna deeqee

Degmadeena yaa yidhi

Marka uu gugu u da’o

Doogii ka soo baxa

Diirbaa u qaybsane

Xooluhu ma daaqaan

Degmadeena yaa yidhi

Laba daamo weeyaan

Waxaan uga dan leeyahay.

Ninka dooxa reer furay

Daadkana ka moos yidhi

Saqafkoo daloolana

Darmo ubad u dhigayee

Ma darooro kugu yidhi

Digtoorbaa la geeyaa

Adna Dulucda sheekada

Duur xulkiyo ujeedada

Halkaan diiradow wado

Adaa ila dareenee

Xaleefow daraasee

Dul ahaana hawraar

Ubaxliyo Digtoorkii

Inta degelka joogtiyo

Inta dibad ku sheegane

Waayuhu nakala diray

Waa Mudan Docdaydee

Daabacaad ku gaadhsii

Ku dheh doorkan maanta

Dadkii waan u baqayaa

Mudankii la diran jiray

Makastaa ka door roon

Raggu waajibkii dayac

Dumarkuna  xilkoodii

Tahan maanta daba mare

Samii waa la duudsiyay

Xumaantaa la daystaa

Dirir geesi lagu hubo

Doqonkay ka jecelyiin

Xaqa kii u doodaa

Dayruu  mutaystaa

Docdaad maanta eegtaba

Xaalku Waa dayacantaa

Hala buurna Doorkii

Doodiyo wax sheegii

Marku waayay dhego diran

       Aamuskuu ka door biday 


                                       Dhammaad

GARBO SIMAN

GARBA SIMAN

25/August /2012

Mukhtaar  geesiyoow

Buurti gacan libaax

Guradii hargeys

Gurigii ku yiil

Guubaabaadaad

Ka soo gacal dirteed

Afmaal guud ahaan

Gaar ahaan bahdii

Hawraarba gabi

Gaar ugu xusteed

Go’ tuurtayeed

Gabo gabo ku tidhi

Xilkii waad gabteen

Waad gaabiseen

Na soo gaadhayoo

Gudihii burciyo

Golihiii timo

Guud ahaan raggii

Kuu garaaba oo

Allaylehe gartaa

Gobbaa dhiidhidoo

Galow kacay habeen

Wax gubaa jiroo

Fiintaba galaydh

Gudcurkoo dam yidhi

Cirka gaaxday iyo

Guga soo curtaa

Kaga daran gantaal

Inaan gaabiyoo

Gucliihii dhimaan

Gaar isu qaboo

Cafis gaysabaan

Islahaa golii

Goortaad tagtee

Murti guun ahayd

Wadaad laga guntaa

Gundhigeed ahaa

Isku goostayoo

Isu maanan gayn

Dibnahana ma galin

Intu yahay gugay

Go’ e laba tagoog

Wax ka dhigan gaddaa

Maankaba ma galin

Garba siman raggii

Inuu gaar u baxay

Noqday  laba gudboon

Faala  guudmariyo

Arar iyo godkeed

Gabogabo intaan

Ka soo gaadhay

Geel daaq wax jira

Kaga gudub  intaa

Biyo gororka iyo

Gobadii warkana

U soo gudub haddeer

Goblantada adduun

Gaadhay shiidiyoo

Way gabaabsidoo

Gamashiday haddeer

Inay tahay guntii

Murdis gaadha iyo

Goror kii ku hadhay

Garaadkii fayoow

Wuu garanayaa

Guul wax loo yaqaan

Mansab goobid iyo

Dhoobo isu gayn

Tulud geel ahayd

Mid aan gacal u diran

Xoolo seeg  u go’ay

Baa  garaada loo

Guurti loo yaqaan

Gole lagu kulmoo

Xajaadii guracan

Garta laba dhex taal

Lagu axadh gurroo

Lagu gooyo samo

Midaan gallina tagin

Baa  garaada loo

Guurti loo yaqaan

Mid aqoon ka gudhan

Ka gabnaa caqliga

Baa  garaada loo

Guurti loo yaqaan

Geesiyo nin raga

Aan guunyo hayn

Shilin goon karayn

Waa la gaasiroo

Gunba loo yaqaan

Goonbaarta iyo

Gaaridii haween

Way gudboon yihiin

Geestaad daydaba

Xaalku waa guracan

Dhabankiyo gacmii

Isla gaadhayoo

Waa galab carow

Garashada rag waa

Giftin labada mudac

Nin gariirto lihi

Isla goobayoo

Isu gayn la yahay

Wax ka dhigan gadda

Laba gacal ahaa

Wada yaal guryaa

Gef haduu dhex maro

Gashi kala tawdaan

Gobonimadu sow

Gar allee ma ahaa

Inuu guura’oo  

Galabta miduun

Geediga lalabo

Abaar gudubtayoo

Jartay guunyadii

Ninkii gabawareee

Aqalkiisii gubay

Gurgurshaagi  yuu

U gurayn lahaa

Garboodkiyo haween

Boqna gooyayee

Gondihii ka jaray

Aan wada go’nee

Gagida ila ool

Gar miyaa tolow

Gacan hore nin  qabay

Hadduu goostayoo

Gurigii yabyabay

Isu taagay gaar

Libtu gaadhay iyo

Guushu hantiyay

Ma in laga gubtaa?

Gabagabada iyo

Gunta sheekadii

Idinkoo gudboon

Waa idiin garoon

Goob loo dhan yahay 

H.A. Ahmed Abdillahi Hussein 

BAAQA NABADA (GABAY)

Gabaygan BAAQA NABADA waxa uu soo baxay badhtamihii sanadkii 2010, xiligaas oo magaalada Burco lagu qabanayay tartankii gabayaada Nabada ee dhallinyarada Somaliland.
marka laga tago in munaasibad gaar ah loogu talo galay haddana waa mawduuc ay muhiim tahay markasta in laga hadlo, waana gabay mar kasta iyo madal kasta oo nabada lagaga hadlaayo ku haboon.

BAAQA NABADA

Bismilaahiba lagu gala baabkastaad furiye

Oo lagu bilaaba ilayn barako weeyaane

Aniguna ma baal marin ee haddaan soo bandhigayaaye

Bulshayahay I maqal waano waad iiga barateene

Noolahaas ilaah badiyay ee duinada buux dhaafshay

Badda kaa ku jira iyo kaas barriga samo ku baashaala

Kaas baal ku duuliyo midkaa beerka ku hadaafa

Laba kii ku baydada midkii afar ku boodaaya

Kii buur rakaystiyo Midkaa Bohol ku noolaada

Kii Aqal binaystiyo midkaa Boodhka ku hurdaaya

Boqor kii isagu sheegta iyo kaan cidiba soo beegsan

Kii boqolka geel foofsadiyo kaan barnaba haysan

Bilyan lacaga kaa baan dhigtiyo kaan beesad shilin haysan

Kii beer carruuraad ilaah boqori uu siiyay

Iyo kaa bidhaantood ka madhan kay ku tahay beebi

Hubka boqolka nooc ahi midkuu beydka uga buuxo

Ee balayiinta foofsada sidii baraha xoolaad

Een cidina kula baratamayn lagana baydhaayo

Nimco kii u balawaadha iyo kaas baladu guud joogto

Boqolaalkan nooc ee misana dunida buux dhaafshay

Midkastaaba nabad waw bukaa una buseelaaye

Iyaduu u wada baahan yahay noole beer lihiye

Intay nabadu baashada taal baqahu kaa dheere

Boqolkaas hal dheertahay markaad hayso baalaha’e

Waa hoyga loo baratamee lagu badhaadhaaye

Waa barwaaqo nololeed oo ninkii beegsadaa helo’e

Waa astaan badhaadhaha adduun lagu hal beegaaye

Waa keymo baad qariyay oo badanku doonaaye

Waa caano beeraad laga lisoo baahi loo qaba’e

Waa barkimada rag wada leeyahaan cidina baasayne

Afartaas bartii aan la rabay shiishka ma ku beegay

Ma bineeyay xaajaba god bay beegsataa abide

Afar kalena aan soo baxshee  buugga ku xaqiija

Maalintay Balaayadu kacdee ay baduna guuxdo

Birta kii isagu haysta maalintuu bixiyo ee taago

Hubka laysku wada boobayana duindu buux dhaafto

Baaruudu maalintay qaraxdo ee baasku kor u yeedho

Maalintay colaad baahdo ee maxasta loo baydho

Ee lays baabashee misana laysku bahaloobo

Boqolaal nin oo magic lahaa markuu haadku kala boobo

Ee baqayaha iyo dhurwaa libin ku baashaalo

Ee Oday boosle xeer beegti mudan idil la baabiiyo

Maalinta naftuba baabadee maalku badi leedo

Maalintay bartii shalay wacnayd qiiqu ka bulaamo

Ee baalayda iyo habar dugaag baqaha uu guuro

Maalintay Addoomuhu baryada wada bilaabaan

Eebow I bixi maalintuu hadal ku soo beegmo

Nabad waa u wada baahan yahay Noole beer lihiye

Cidna kuma badhaadhoo colaad kuma bogsoodaane

Waxay biiso mooye ma jiro wanaag looga bogayaaye

Ninka baawar sheegtiyo ninkii baqaya ee liita

Midkastaba colaad waa u balo iyo baase nololeede

Ninka isagu baaqbaaqayoow adiyo baashaada.

Afartaas bartii aan la rabay shiishka ma ku beegay

Ma bineeyay xaajaba god bay beegsataa abide

Afar kalena aan soo baxshee buuga ku xaqiija

Afrikada waxaa baabashee taagay bacadkaas

Ee ay u bohol yoobayaan una bukoodeen

Oo waa baaq colaadeed oo baahay oo fidaye

Bahalkii caddaaba ka tagay Bari gumaystiiye

Intu beelo noo kala dhiguu boodharana jeexay

Ayuu beeray aafaadkan baahayee badi na naafeeyay

Oo boqol  sano gadasheed wataa taagan baradiiye

Allahayoow adaa boqorehee nabada noo buuxi

Afartaas bartii aan la rabay shiishka ma ku beegay

Ma bineeyay xaajaba god bay beegsataa abide

Afar kalena aan soo baxshee buuga ku xaqiija

Barta laga bilaaba Hadal lagu bireeyaayee

Anna baaqan gabay waxaa beegsi uga yeelay

Bulshooy nabada beer waa bar waajibahe

Geenyo

Geenyo

Axmednuur C/laahi Xuseen

Waa maansadiisi saddexaad waxaanay si gaara ula hadlaysaa Ubaxle iyadoo ku dhaliilaysa in uu gabadhii ku tilmaamay Jin iyo waxaan la hayn.

Hal abuurka gugan

Sabankani gudbiyo

Geeshkani kacoow

Gadhwadeenadoow

Gidigiin salaam

Bal gudooma oo

Gacan qaadka hoo

Goortii dhawayd

Wanigii golaa

Gees uga baxee

Haatan  aan god kale

Geediga furee

Geenyo  iigu dara

Sidaan goor dhawayd

Warar soo gudbiyo

Gaasira dirked

Gefer aan ka helay

Arrinkii gurracan

Garnaqsaa la furay

Geedbaa la tagay

Ninba golaha keen

Wixii gubay isaga

Gurtidii arrinka

Gashay ee wadaan

Iyaguna gartii

Geesna aan u ridin

Xaalkuna gig noqoy

Layskuna gardiid

Garo oo ogoow

Waxa laysku galay

Maaha geel la dhacay

Naf godayna ma taal

Waa guud haldhaa

Oo garashadeed

Ruuxba gees ka maray

Anna goortan iyo

Laylkan gaaban baan

Ubaxloow garkale

Kugu soo galee

Bal garwaaqsa oo

Garawshiiyo keen

Gabadh caayideed

In ay tahay gafoo

Guurti xeer ka tidhi

May  ku garab martoo

Gacaloow ma ogid

Adna guud haldhaa

Goodaada iyo

Halaq guurayiyo

In ay goor dhawayd

Guumays dhashoo

Garas loo karshaad

Geedkii la timi

Garo  oo mar hore

Waadigii gafee

Yidhi guud haldhaa

Waa gabadh jin oo

Lama gaadhi karo

Haatan iyo gaw

Intaasoo gafbaad

Gidii wada gashoo

Misna golaha yaal

Waa hooyee garo

Marna guriga iyo

Ubad geeshabay

Gacalow dhashaa

Marna waa gobaad

Gabadh aad dhashoo

Ma  gaydee xummaan

Laba kuu  gudboon

Bal miduun gudoon

In aad xaal gobeed

Golaa keenta ood

Giddi wiilashii

Misna guud haldhaa

Gayaankeed ahaa

Gaadhsiisa iyo

In golaa la tago

Oo guurti iyo

Odayaal galaan 

Gar cadaawe aan

Kala guranaoo

Geesteed ka maro

Hadal iyo guntii

Geenyiyo warkeed

Aan gunaanadee

Gidigiin abwaan

Gaar ahaan intii

Heesahan gobeed

Gola  keentayoow

Xil guunabaad

Garbaa saarateen

Umadbaad gabood

Geeydh aad u tiin 

Xumaa kaga gudboon

Ee garashadiin

Gawsku yaanu dabar

Giijiya ku noqon

Xaqa garab istaag

U gargaar samaa

Gacansii dulmane

Ka gardiidayana

Runta gaw ku sii

Kaan gabood lahayn

Guri u yagleel

Gaasiinkaa la cuno

Gaw kay ka tahay

Gaajo yuu u dhiman

Haraadkuna gig tiring

Geelana hashaas

Galow loola baxay

Kaligii guntade

Yuu hadhuub la galin

 Anigana ga’ dii 

Waa iga guntii

Iyo gabagabii