Meherkii Qaaradaha.
Somali way kala tagtay oo kala tafaraaruqday,way kala luntay oo kala leeleeshay, oo sidii Ido weere helay iniba jiho u caymaday oo u carartay.
Nin waliba wuxuu afka saaray halkay ula eekoonatay, carro edegna inta ina Aadame ku nool yahay firxadkeedi wuu gaadhay oo ay ku gabal dhacsatay.
Hibo waxay ka mid tahay barbaartaas qaran jabk la kacday, waxay nolol biday Yurub iyo imaanshaheeda.
Safar dheer oo silic usoo dhamaadayse nabaqd qab timi oo rubaddu ma dhaafin waxayse goob joog u ahayd tiro aanay hadda sixi karin oo horteeda ku naf baxday,intii ay ku jirtay safarkii waalida iyo miyir qabka u dhexeeyay dhibkii ay soo mudatay  cidi ma weydiiso iyana kama sheekayso, markase ay kaliyaysato waxa maskaxdeedu dib usoo celisaa kun iyo kumanaan dhacdo oo ay safarkaas ka kasbatay, oo idilkood xanuun ku abuura, waxayse xasuusteedu la miyir doorsoontaa marka ay xasuusato mar iyo marar badan oo ay hantideedi qofeed lumisay, markaasay hiiftaa oo habaartaa ina rag, mar kale waxay nacdashaa oo nacdaa safar iyo wixii gala, waxayse ku laab qabowdaa marka ay aragto kumanyaal dhigeed ah oo sahaydii safarkaasi u noqotay carruur aan cid lahayn, iyaduse waa Hibo oo kaliya.
Hibo 10 sano ayay soo mooganayd hoygii iyo halkii ay ku hanaqaaday, mase tirsato sacadah shaqada wax ka badan  oo waayaha adduun ayaan u saamixin inay tiriso maalmo iyo sanado toona.
Caawa xaalku wuu ka duwan yahay sidii hore, haddii kali ahanshaha waxa qudha ee ay ku xasuusataa ahaa safarkii dhimashada, habeenkan kuma jiro xusuusteeda, waxa maskaxdeedu soo tirisay inta wiilal iyo hablo ah ee ay mar wada kacaameen, wiilal maalmo badan iyo habeeno badan u dan sheegtay iyana ay been ku maaweelisay.kuwo iyada lafteedu ay la haysay oo waayuhu kala heeray.
Muna iyadoo la guursaday maqashay, maadse maqal qofka guursaday, ma Xasan oo berigii ay wada sheekaysan jireenbaa, mooyi.
Iyada Sahra inay carabta u tacabirtay warkeeda laguu sheeg, inayse qoys iyo qormo dhisatay war uma haysid, laakiin way qofnimo wanaagsnayd oo kolay cid waayi mayso, intaas iyo in  badan oo kale ayay ka fikirtay oo ka fikirtay.
mar iyo lababa waxay maskaxdeeda ka baadhay inta wiil kufkeed ah ee ay dalkii kaga timi, wiilkii ay ilmaabtiga ahayeen ayay ka fikirtay, malaha haddaad isaga arrin u bandhigi lahayd kaamuu diideen, aad ayuuse kaaga yaraa oo Qadan oo 3 carruur ahi u dhexeeyeen ayaad habeen iyo maalin kala dhalateen. Halkan aad joogto lafteeda hebel marar badan ayuu si waayeelnimo kula hadlay mooyi badanaa oo barako daranaa.
Mukhtaar eheladiisa oo ay Hibo wada degen yihiin gaar ahaan Nura oo Mukhtaar Habro wadaag ay yihiin ayaa bilowgii samaysay xidhidhka ay Hibo inta badan ka cago jiiday ee ay Mukhtaar wadaagan, isaguse xogta uu Nuura ka helay waxay dareen qoto fog ku beertay ruuxdiisa, mar iyo lababa ma qarsan dareenka u Hibo u abo waxaase uu la kulmay diidmo kaga yimi xaga Hibo.
Habeenkaasi Hibo wuxuu u ahaa mid maskaxdeedu ay wax badan is weydiisay, ugu danbaynse waxay talo ku gunuday in ay aqbasho dalabkii Mukhtaar ee ahaa inay qoys wada yagleelaan, oo ay mar iyo lababa hore uga  dhego adaygtay,caawase waxay qaadatay go'aankaas oo aanay habeena ku fikirn, waxayna ku ducaysatay Ilaahow aan waaga waraabe cunin.
Goor hore ayay subaxnimadii hurdada ka kacday, daal iyo tacab badan oo ay fikirkii iyo hurdo la'aantii xalay ka qaaday ayaa jidhkeeda ka muuqday,waxay qabsatay Telephone ka oo ay la hadashay Mukhtaar oo Canada degen, isna inkastoo bilowgii kumanaan su'aalood oo aanu jawaab u hayni maskaxdiisa sida  daadka ugu soo burqadeen hadana haye iyo hawraarsan ku qaabil.
Sidaas ayay dalkii kula soo hadleen, oo meherkii 3d qaaradood (Yurub, America & Africa) ku dhacay,kana dhacay  madal loo dhan yahay oo lamanaha is calmadayna ka maqan yihiin.
Hibo halkaas iyo Yurub ayay degen tahay welise ma hayso waraaqihii ay ku socdaali lahayd, Mukhtaar isna Canada ayuu degen yahay sharciga uu haystaase ma gaadhsiisna heer uu ku socdaali karo,halkaas ayaa dalkiina ay wada degen yihiin laba qoys oo xidida, dhismihii qoyskuna weli waa kala dhantaalan yahay ogaalkayna intii meherkaas ka danbaysay waa muddo mid iyo laba carruur ahba laga dhalo.

Ahmed Abdillahi Hussein (guraaye)

DEGMO (Curiye: Axmed C/llaahi Xusseen)

DEGMO (Curiye: Axmed C/llaahi  Xusseen)

Maansada degmo waxay soo baxday  dhawaan,  waxaana  curiyey Hal-abuur Axmed C/llaahi xuseen. waxayna ka ifafaalle iyo aragti bixinayaa waayaha iyo waagga taagan   sidoo kale waxay tilmaamaysaa kana digaysaa,siyaasiga danaystaha ah,ee l eh tilmaamaha ama  sifooyinka , kursi  jacaylka,  maamul xumada ,xil gudasho la aanta,  cadaalad darada, eexda,qabyaalada iyo quudhsiga  ina  ragaadiyey.waxayna inagu tusalaynaysaa isla mar ahaantaana ina  xasuusinaysaa dhacdooyin  iyo taarikho  tagay oo waayo aragnimadooda lahaa,waxayna ku bilaabmaysaa sidan:

Aqooneey Dadaalkaa

Cilmiyoow Daryeelkaa

Garashooy damiirkaa

Dulmiyoow ka hadalkaa

Runeey daafacadaa

Beeney ka digidaa

Danta Guud Tilmaanteed

Taariikhda Dunidani

Iyadaa is duubtee

Kolba bayd in laga dayo

Waa Faral dusheenaa

Waxaan  uga dan leeyahay

Dura iyo ilaa shalay

Intay dunidu joogtee

Dadku uu ku noolaa

Waligeed dagaaliyo

Dirirbaa ka socotoo

Dulmigoo kibraayiyo

Xaqa oo difaacaa

Dagaal ba’an dhexyaalo

Marka uu diciifee

Rabbi uu duleeye

Maalmo uu dulmigu jabo

Duniduna nasiimiyo

Farxad ay dareentee

Xaqa loo dabaal dago

Midkaloo dardaranbaa

Daabcad soo afaystoo

Diintiyo xaqaba naca.

Waxaan  uga dan leeyahay

Degmadaan ku noolahay

Waxan la isku dilayaa

Marna la isu durayaa

Danyar hiil u gala iyo

Danta qaranka maahee

Ninba doobigiisuu

Xeedhada daboolka la’

Darso uu is leeyahay

Anna waan ka damanahay

Dabinada la qooloo

Markaan soo duljoogsado

Degdeg iila kacayaa.

Waxaan uga dan leeyahay

Duqda geela ugu weyn

Markii ay durduri tidhi

Aarrankuna ku dayashada

Inuu  Fadal ku sii  daro

Dabci weeye laga filo.

Marna geela kaa dida.

Neefka ugu da’weynoo

Hogaan loogu duubaa

Isagaa dariiqiyo

Dhabihii ku soo duwa.

Waxaan uga dan leeyahay

Duudka nabar igaga yaal

Kaan dawee idhaahdaa

Dabiib aan ka hela iyo

Dhaymo hay danbeeyee

Intuu iga  damqaabaan

Darajada ku siiyaa.

Isagoo I diir neceb

Anna waan u diranahay

Waliba waan daryeelaa.

Mililkana Dushiisaan

Hadba Daawo Mariyaa

Doogna Waan u halis ahay

Waxaan uga dan leeyahay.

Qulux lagu didshaabaa

Adhi loogu daw galay

Anna doorna kama koro

Daasad lay garaaciyo

Durbaan uu nin kale tumay.

Iyo qolo ku dirirkeed.

Mid dabkuu shidaabaan

Kaan dami idhaahdaa

Isna gaas ku darayaa

Isagoo danbiga falay

Garsoorbaan u doontaa

Maragna waan u daystaa

Waxaan  uga danleeyahay

Dirsooc iyo xumaantii

Duudsiga gabooyaaha

Nabsi ruuxa Dararshaa

Haba Durugsanaatee

Markuu doobi buuxsado

Inuu daato waw halis

Waxaan uga dan leeyahay

Hadba waxaan difaaca

Kii dabada joogoo

Markuu Dayrka dhaafee

Ku Dangiigsadaabuu

Kii aan mar hore diray

Inuu dhaamo daayoo

Isna igu durduriyaa

Waxaan uga Dan leeyahay

Dirka aan u magan ahay

Darsigay yaqaanaan

Kala dilsita weeye

Sida qaranka loo dumo

Damiinbay  ka yiinoo

Waligood ma daalacan.

Isku duubni wadareed

Dirsoocbay  ka jecel yiin.

Daawaa u xidhan hore

Xidida u daadsani

Dhusinkay u diranyiin

Dirku wa walaalee

Haku daganin ereygaan

Dibnaha meel ka sii jirin.

Waxaan uga dan leeyahay.

Wixii Duurka loo galay

Ee geesi loo dilay

Ma ahayn dadkaygoow

Hebel oo dantii raba

Dal in loo burburiyee

Bal damiirka qiimee

Waxaan uga danleeyahy

Dibiyada hirdamayaa

Hadday damasha jiidhan

Ama Dalaga gooyaan

Dib in looga waabshaa

Waa Dariiqa kuu furan

Adna Dawlad nimadiyo

Qabiil laysku daaba

Waa Sida Dureemada

Ama duurka geedaha

Iyo taraq la daaree

Ma u kala dadaalnaa

Waxaan uga danleeyahay

Cadli bayna deeqee

Degmadeena yaa yidhi

Marka uu gugu u da’o

Doogii ka soo baxa

Diirbaa u qaybsane

Xooluhu ma daaqaan

Degmadeena yaa yidhi

Laba daamo weeyaan

Waxaan uga dan leeyahay.

Ninka dooxa reer furay

Daadkana ka moos yidhi

Saqafkoo daloolana

Darmo ubad u dhigayee

Ma darooro kugu yidhi

Digtoorbaa la geeyaa

Adna Dulucda sheekada

Duur xulkiyo ujeedada

Halkaan diiradow wado

Adaa ila dareenee

Xaleefow daraasee

Dul ahaana hawraar

Ubaxliyo Digtoorkii

Inta degelka joogtiyo

Inta dibad ku sheegane

Waayuhu nakala diray

Waa Mudan Docdaydee

Daabacaad ku gaadhsii

Ku dheh doorkan maanta

Dadkii waan u baqayaa

Mudankii la diran jiray

Makastaa ka door roon

Raggu waajibkii dayac

Dumarkuna  xilkoodii

Tahan maanta daba mare

Samii waa la duudsiyay

Xumaantaa la daystaa

Dirir geesi lagu hubo

Doqonkay ka jecelyiin

Xaqa kii u doodaa

Dayruu  mutaystaa

Docdaad maanta eegtaba

Xaalku Waa dayacantaa

Hala buurna Doorkii

Doodiyo wax sheegii

Marku waayay dhego diran

       Aamuskuu ka door biday 


                                       Dhammaad